Szacuje się, że u aż 25-30% niepłodnych mężczyzn nie można stwierdzić przyczyny powstawania problemów z płodnością. Wśród metod leczenia niepłodności mężczyzn wymienia się operację żylaków powrózka nasiennego, rewazektomię nasieniowodów, zapłodnienie wspomagane mikrochirurgicznie, neutralizowanie komórek przeciwplemnikowych.
Największym zagrożeniem dla dostosowania leczenia do konkretnej osoby jest niewłaściwa interpretacja wyników badań oraz próby diagnozowania się i leczenia, bez konsultacji z lekarzem. Leczenie niepłodności u mężczyzn polega na stosowaniu terapii hormonalnej, farmakologicznej lub chirurgicznej. Ponadto konieczna jest zmiana stylu życia i złych przyzwyczajeń tak, by zwiększyć szansę powodzenia terapii.
Leczenie chirurgiczne
Wśród technik tych wymienia się operacje żylaków powrózka nasiennego, podwiązanie nasieniowodów i zapłodnienie wspomagane mikrochirurgicznie.
Operacjami żylaków powrózka nasiennego zajmuje się urolog. W celu określenia najlepszej metody leczenia wykonuje się analizę nasienia oraz badanie ultrasonograficzne i test orchidometrem Pradera, które pozwalają ocenić kolejno wielkość, średnicę i konsystencję jąder oraz objętość narządu. Warto rozpocząć leczenie żylaków powrózka nasiennego, którego głównego celem jest zachowanie płodności pacjenta. Terapia w 70-80% poprawia jakość nasienia – zwiększona zostaje jego ilość, mniej jest wadliwych plemników, zwiększa się ich szybkość oraz żywotność. Żylaki powrózka nasiennego występują u 15% mężczyzn, z czego aż u 35% pacjentów leczonych na niepłodność pierwotną i u 81% mężczyzn leczonych na niepłodność wtórną.
Chirurgiczne leczenie żylaków powrózka nasiennego może być przeprowadzone przy użyciu kilku różnych technik. Pierwsza to klasyczna operacja przy zastosowaniu metody Bernardiego (podwiązanie żyły jądrowej) czy metody Palomo (podwiązanie żyły i tętnicy jądrowej) lub usunięcie żylaków laparoskopowo. Kolejna metoda to embolizacja przezskórna, która polega na usuwaniu zmian przy użyciu cewnika, wprowadzanego przez nacięcie w pachwinie. Żylak usuwany jest przy użyciu niewielkich dawek naświetlania promieniami Rentgena. Pacjent szybko dochodzi do siebie po zabiegu, najczęściej wypisywany jest ze szpitala następnego dnia po operacji. Embolizacja skuteczna jest w 226 na 228 przypadków. Sklerotyzacja to podanie w obszarze zajętym żylakami środka farmakologicznego - zabieg wykonywany jest przy kontroli USG. Lek wywołuje zarośnięcie naczynia, dzięki włóknieniu śródbłonka – mężczyzna już po zabiegu może wykonywać wszelkie czynności. W 7-30% przypadków sklerotyzacja zostawia po sobie przebarwienie lub bliznę, które zwykle mija po kilkunastu miesiącach.
Rewazektomia nasieniowodów (inaczej wazowazostomia) jest to zabieg operacyjny służący przywróceniu drożności nasieniowodów. Rewazektomia przeprowadzana jest u mężczyzn, którzy poddali się trwałemu przecięciu nasieniowodów (wazektomii) lub których nasieniowody zostały uszkodzone podczas urazów moszny, przepukliny mosznowej lub jej operacji. Zabieg ten nie jest łatwy, jednak w wielu przypadkach można odtworzyć ciągłość nasieniowodów, a wśród tych pacjentów nawet odzyskać prawidłową ruchliwość plemników w 95% przypadków. Po rewazektomii 50-70% partnerek takich pacjentów zachodzi w ciążę. Istotnym czynnikiem dającym większe szanse na powodzenie rewazektomii jest czas jaki upłynął od przeprowadzenia przecięcia nasieniowodów – im krótszy, tym korzystniej. Rewazektomia jest jedną z najtańszych form przywrócenia płodności mężczyzny.
Operacje zaczyna się od wykonania dwóch nacięć w skórze moszny, a następnie odszukuje się końce nasieniowodów i dokładnie je zespala. Później przepłukuje się odcinek nasieniowodów niewielką ilością soli fizjologicznej, a także mikroskopowo potwierdzana jest obecność żywych plemników w przynajądrzowym odcinku nasieniowodu. Rewazektomia trwa przynajmniej dwie godziny i wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym lub przewodowym (podpajęczynówkowym). Pacjent może opuścić szpital zazwyczaj po jednym, dwóch dniach – choć przez kilka dni może odczuwać niewielkie dolegliwości bólowe. Plemniki w nasieniu pojawiają się do 15 miesięcy po zabiegu; tylko 5% z tych pacjentów cierpi na obustronne zarośnięcie nasieniowodów po zabiegu. Rzadko występują też powikłania takie jak krwiak w mosznie, infekcja rany operacyjnej, wodniak jądra, zapalenie jądra lub najądrza, nieuzyskanie drożności nasieniowodów i wtórne zwężenie i zarośnięcie nasieniowodów w miejscu zespolenia.
Szacuje się, że u aż 25-30% niepłodnych mężczyzn nie można stwierdzić przyczyny powstawania problemów z płodnością. Wśród metod leczenia niepłodności mężczyzn wymienia się operację żylaków powrózka nasiennego, rewazektomię nasieniowodów, zapłodnienie wspomagane mikrochirurgicznie, neutralizowanie komórek przeciwplemnikowych.
Zapłodnienie wspomagane mikrochirurgicznie (MAF) to zabieg dostarczania do komórki jajowej plemników pozbawionych zdolności ruchu. Kolejnym etapem jest wprowadzenie zapłodnionej komórki do narządu rodnego kobiety jedną z metod technik wspomaganego rozrodu opisanego - więcej o technikach tutaj w artykule o leczeniu niepłodności kobiet. Wspomaganie mikrochirurgiczne przeprowadzane jest dopiero, gdy pozostałe metody leczenia niepłodności nie przyniosły żadnych skutków.
Leczenie farmakologiczne
Jest jedną z najczęstszych metod stosowanych w przypadku męskiej niepłodności. Zaleca się je między innymi w stanach zapalnych układu rozrodczego mężczyzn – konieczne jest wtedy zażywanie antybiotyków.
Kolejną dolegliwością leczoną w ten sposób jest neutralizowanie komórek przeciwplemnikowych. Przeciwciała takie znacznie osłabiają płodność pacjenta. Jak każda choroba autoimmunologiczna – ta także nie jest do końca zbadana. Przeciwciała powodują ograniczenia ruchliwości plemników (zlepiają się ze sobą), zahamowane jest dojrzewanie plemników, tracą one zdolność do przechodzenia przez śluz szyjkowy, komórki są upośledzone lub uniemożliwione jest połączenie się plemnika z komórką jajową. Przeciwciała przeciwplemnikowe są bardziej zrozumiane jako przypadłość organizmu kobiety – w końcu plemniki są komórkami obcymi dla jej ciała. Niestety mogą być tak też odbierane przez organizm mężczyzny, ponieważ powstają w jądrach, odizolowanych od organizmu, a co za tym idzie, układ odpornościowy nie ma styczności z własnymi gametami – wtedy też może atakować je jako obce komórki.
Przeciwciała pojawiają się na skutek wady genetycznej, infekcji narządów rozrodczych, urazu lub skrętu jądra, niedrożności nasieniowodów czy żylaków powrózka nasiennego. W celach diagnostycznych wykonuje się testy aglutynacyjne, testy unieruchamiania plemników, badania ELISA, MAR, IBT na obecność komórek przeciwplemnikowych we krwi lub nasieniu. Metodami leczenia przeciwciał jest stosowanie kortykosteroidów, przerwanie ekspozycji antygenu oraz stosowanie metod rozrodu wspomaganego (inseminacji, in vitro). Rozpoczęcie leczenia wiąże się z zachowaniem wstrzemięźliwości seksualnej tak, by zachować dużą liczbę potencjalnie zdrowych plemników na jeden stosunek.
Leczenie hormonalne
Jest najprostszym sposobem leczenia niepłodności zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Wybranie hormonu zależne jest od typu choroby i niedoboru lub nadmiaru konkretnej substancji. W hipogonadyzmie hypogonadotropowym konieczne jest uwolnienie gonadotropiny GnRH, możliwe do uzyskania za pomocą ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG) oraz połączenia jej z gonadotropiną menopauzalną (HMG). Niedobór FSH (hormonu folikulotropowego – pobudza spermatogenezę) leczy się podając ten hormon w iniekcjach (zastrzykach). Niepłodność wywołaną hiperprolaktynemią (zwiększeniem poziomu prolaktyny) leczy się przy pomocy bromokryptyny. Niewrażliwość na androgeny jest bardzo niepodatną na leczenie dolegliwością; jedyną metodą jest podawanie pacjentowi wysokich dawek testosteronu.